Cross training là một phương pháp tập luyện tuyệt vời cho những người yêu thích chạy bộ và muốn trở thành vận động viên chuyên nghiệp. Những bài tập này là lựa chọn hoàn hảo giúp vận động viên có một cơ thể linh hoạt, bền bỉ và tự tin hơn trên các đường chạy. Vậy cross-training là gì? Làm thế nào để áp dụng phương pháp tập luyện này đúng cách và mang lại hiệu quả cao? Bạn có phù hợp để tham gia bộ môn này không? Bài viết dưới đây của Ocany sẽ giúp bạn giải đáp tất cả những thắc mắc trên.
Cross Training là gì?
Cross Training (tập luyện chéo) là phương pháp kết hợp đa dạng một số bài tập khác nhau có liên quan đến hình thức tập luyện chính với mục đích bổ trợ, nâng cao hiệu quả cho hình thức luyện tập chính này.
Dù bạn là vận động viên chuyên nghiệp hay chỉ đơn giản là người yêu thích thể thao, hình thức luyện tập này đều rất cần thiết, mang đến những lợi ích tuyệt vời giúp bạn duy trì thể lực đỉnh cao trong quá trình tập luyện lâu dài.
Dưới đây là những đặc điểm nổi bật của phương pháp luyện tập chéo:
- Phải có các bài tập liên quan đến aerobic (vận động hiếu khí), tức là khi luyện tập, tim phải có thời gian hoạt động ở mức đạt ngưỡng hiếu khí.
- Các bài tập cần có sự tương đồng với hình thức luyện tập chính, ví dụ nếu bạn luyện tập chạy bộ thì các bài tập như đạp xe, bơi lội sẽ có đặc điểm tương đồng với chạy bộ nhưng không tác động lên dây chằng và xương khớp như chạy bộ.
Qua những đặc điểm trên có thể thấy rằng nếu bạn muốn áp dụng cross training cho chạy bộ thì đạp xe, bơi lội,… sẽ là những hoạt động rất phù hợp. Bạn có thể thực hiện một số buổi tập đạp xe, bơi lội để cải thiện sự khỏe mạnh tổng thể, xây dựng sức mạnh cơ bắp và giảm chấn thương do tập luyện chạy bộ quá mức.
Ngược lại, những bài tập như bóng đá, bóng chuyền, chèo thuyền, đi bộ không phù hợp để làm cross training cho chạy bộ hoặc tập gym, vì mặc dù chúng cũng giúp tăng nhịp tim, nhưng chúng tập trung hơn vào sức mạnh hơn là một dạng luyện tập chéo.
Lợi ích của cross training đối với người chạy bộ
Nhìn chung, tập luyện chéo mang lại vô số lợi ích cho người chạy bộ, nó không chỉ giúp bạn chạy nhanh hơn và bền bỉ hơn, hạn chế chấn thương hoặc mất cân bằng.
Điều này có nghĩa là tập luyện chéo đặc biệt hữu ích cho:
- Vận động viên phục hồi sau chấn thương.
- Vận động viên chạy với khối lượng lớn.
- Người mới bắt đầu chạy bộ.
Thomas Watson – HLV của Marathon Handbook cũng nói rằng: Sự thật là nếu bạn hỏi bất kỳ vận động viên chạy bộ thành công và không gặp chấn thương trong một hoặc hai năm qua, họ chắc chắn sẽ nói rằng họ tuân thủ một kế hoạch tập luyện phối hợp tốt.
Tại sao người chạy bộ nên tập cross training
Cross Training không chỉ dành riêng cho vận động viên chuyên nghiệp mà bất kỳ ai đang tập luyện thể dục thể thao đều cũng có thể áp dụng để nâng cao thể lực và hạn chế tối đa nguy cơ chấn thương. Dưới đây là một số lý do bạn nên áp dụng các hình thức luyện tập luyện chéo:
Phòng ngừa chấn thương
Chạy bộ là việc lặp đi lặp lại cùng một chuyển động trên quãng đường dài, có thể dẫn đến sự mất cân bằng trong chuỗi động học của cơ thể. Điều này gây ra tình trạng một số cơ bắp phát triển mạnh mẽ trong khi những cơ khác lại dần yếu đi, dẫn đến nguy cơ chấn thương, đặc biệt là ở đầu gối.
Và lúc này tập luyện chéo chính là giải pháp hiệu quả giúp người chạy bộ giải quyết những vấn đề mất cân bằng này. Bằng cách kết hợp đa dạng các bài tập từ nhiều môn thể thao khác nhau, Cross Training giúp tăng cường sức mạnh cho toàn bộ cơ bắp, dây chằng và gân, từ đó hỗ trợ phòng ngừa chấn thương một cách hiệu quả.
Cải thiện hiệu năng chạy bộ và tăng mức độ bền bỉ
Việc thực hiện các bài tập luyện chéo sẽ giúp bạn cải thiện sức mạnh cho đôi chân, cải thiện hiệu suất tốc độ chạy bộ (tức là cùng với một mức năng lượng tiêu thụ nhưng quãng đường chạy sẽ được tăng lên) và tăng sự bền cho cơ thể.
Hơn nữa, khi có đôi chân khỏe mạnh cũng đồng nghĩa với việc khi luyện tập bạn sẽ ít cảm thấy mệt mỏi hơn, từ đó giúp chạy hiệu quả hơn. Thực hiện các bài tập rèn luyện sức mạnh toàn thân cũng giúp duy trì một tình trạng chạy tốt trong các cuộc đua marathon và siêu marathon.
Vì vậy, cross-training là yếu tố quan trọng để nâng cao sức bền hiệu quả cho việc chạy marathon.
Cho phép bạn nhắm mục tiêu vào những thiếu sót cụ thể
Cross Training mang đến nhiều lợi ích tuyệt vời cho người chạy bộ, giúp họ rèn luyện các khía cạnh khác nhau của thể lực mà không cần phải tăng thêm số kilomet trong quá trình tập luyện.
Ví dụ, nếu bạn muốn cải thiện sức khỏe tim mạch, bạn có thể tham gia một buổi tập luyện chéo bằng máy Elliptical hoặc đi bơi. Hoặc nếu bạn muốn nâng cao hiệu suất chạy bộ, bạn có thể tập luyện sức mạnh tại phòng gym.
Ngăn ngừa kiệt sức và tập luyện quá sức
Nhiều vận động viên chạy bộ thường có thói quen tập luyện với cường độ cao, lặp đi lặp lại một quãng đường và bài tập tương tự trong thời gian dài. Họ cứ chạy hết quãng đường này đến quãng đường khác và từ ngày ngày sang ngày khác.
Tuy nhiên, việc tập trung vào duy nhất một môn thể thao và lặp đi lặp lại một việc có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực như gây chấn thương, kiệt sức về thể chất và tinh thần.
Lúc này việc thực hiện các hoạt động luyện tập chéo đơn giản như yoga hoặc chơi gôn cùng bạn bè không chỉ giúp bạn nghỉ ngơi sau khi những buổi chạy bộ khốc liệt mà còn mang lại nhiều sự thay đổi tích cực cho trạng thái tinh thần, từ đó giúp quá trình phục hồi diễn ra tốt hơn.
Giúp bạn trở nên đa năng
Thay vì tập trung vào một môn thể thao duy nhất, những vận động viên chạy bộ sẽ hướng tới mục tiêu đa năng.
Những người đạt được nhiều thành tích trong lĩnh vực chạy bộ chắc sẽ hiểu rõ giá trị của việc tập luyện nhiều môn thể thao khác nhau. Việc biết cả kéo xà và đá bóng, kết hợp với khả năng chạy bộ tốt, thực tế sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn so với việc bạn chỉ biết chạy bộ.
Có thể tăng tốc phục hồi
Bên cạnh những bài tập chạy bộ cường độ cao, việc kết hợp các hoạt động luyện tập chéo nhẹ nhàng như đạp xe hoặc tập trên máy mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho người chạy bộ, giúp thúc đẩy lưu thông máu đến các cơ bắp và đẩy nhanh quá trình hồi phục giữa những lần chạy.
Hướng dẫn cross training tốt nhất cho người chạy bộ
Việc lựa chọn bài tập Cross Training phù hợp là yếu tố then chốt để tối ưu hóa hiệu quả tập luyện và nâng cao thành tích chạy bộ. Tuy nhiên, không có phương pháp tập luyện kết hợp nào phù hợp cho tất cả mọi người, vì mỗi bài tập đều có ưu và nhược điểm riêng, có thể mang lại lợi ích hoặc ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu suất chạy của bạn.
Dưới đây là các hoạt động và môn thể thao tiềm năng cho việc tập luyện chéo dành cho người chạy bộ mà bạn có thể tham khảo qua:
Rèn luyện sức mạnh
Tập luyện sức mạnh là việc thực hiện các bài tập tác động lên cơ bắp của bạn để tăng cường sức mạnh và sức bền thông qua các bài tập thể hình hoặc những bài tập thể dục.
Để tăng hiệu quả cho quá trình chạy bộ, đồng thời phát triển cơ bắp và sức mạnh toàn diện, bạn không nên bỏ qua các bài tập bổ trợ tăng sức mạnh như: hít đất, squat, gập bụng, plank,… Ngoài ra, việc kết hợp những bài tập này với chạy bộ còn giúp cải thiện tốc độ chạy của bạn một cách đáng kể.
Yoga và Pilates
Mặc dù có những điểm khác biệt, nhưng cả Yoga và Pilates đều mang lại những lợi ích tuyệt vời cho người chạy bộ.
Cả hai bộ môn đều giúp cải thiện tính linh hoạt, tăng cường sức mạnh cơ bắp, giảm nguy cơ bị chấn thương và điều chỉnh tư thế. Tùy thuộc vào loại tập luyện, mà chúng cũng có thể cung cấp các bài tập sức mạnh vững chắc.
Điểm nổi bật đáng chú ý của hai bộ môn này là yếu tố tập thở. Cả Yoga và Pilates đều chú trọng vào việc điều hòa hơi thở, giúp bạn hít thở hiệu quả hơn trong khi chạy bộ, từ đó hiệu suất chạy cũng tốt hơn.
Hít thở đúng cách không chỉ giúp bạn thở thoải mái hơn khi chạy, mà còn giúp bạn có khả năng chịu đựng tốt hơn và phục hồi nhanh hơn.
Elliptical (hoặc Elliptigo)
Máy tập Eliptical (hay máy tập toàn thân) là một thiết bị tập thể dục mô phỏng chuyển động chạy bộ hoặc leo cầu thang mà không gây tác động mạnh lên cơ thể. Elliptical mang lại những lợi ích tương tự như đạp xe. Nó kích hoạt các cơ, tim và phổi mà không gây tác động và căng thẳng cho cơ thể.
Đi bộ và đi bộ đường dài
Đi bộ được ví như một phiên bản nhẹ nhàng của chạy bộ, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe tổng thể. Hoạt động này giúp gia tăng áp lực lên hệ thống xương khớp, cơ bắp và mô liên kết, góp phần củng cố và phát triển các bộ phận này. Có thể nói, đi bộ là bài tập cross training tuyệt vời, giúp phục hồi tích cực sau những buổi chạy bộ cường độ cao.
Đặc biệt, đi bộ đường dài mang lại nhiều lợi ích hơn nữa. Khi kết hợp đi bộ trên nhiều địa hình khác nhau như đường mòn, dốc núi hay địa hình gồ ghề, cơ thể sẽ được kích thích sản sinh dopamine – hormone “hạnh phúc”, thúc đẩy quá trình phục hồi diễn ra nhanh hơn và mang lại cảm giác sảng khoái cho tinh thần.
Chạy bộ dưới nước
Chạy bộ dưới nước (hay còn có tên Tiếng Anh: pool running) về cơ bản được hiểu là vừa chạy vừa đạp nước. Đây là một bài tập phổ biến được nhiều huấn luyện viên thể dục quốc tế lựa chọn để bổ trợ cho các vận động viên điền kinh.
Trong bài tập này, chuyển động của bạn sẽ tương tự như khi chạy bộ trên mặt đất, nhưng sẽ không có bất kỳ trọng lượng nào đè lên cơ thể cả. Từ đó, giúp tăng cường sức mạnh cho đôi chân và cải thiện nhịp tim một cách đáng kể.
Đạp xe
Có thể nói trong số các bài tập cross training, đạp xe là môn thể thao mang tính chất tương đồng với chạy bộ nhất. Bởi cả 2 hoạt động này đều tập trung chủ yếu vào phần chân và có tác dụng xây dựng sự bền bỉ cho vùng này.
Đạp xe không chỉ giúp đôi chân khỏe mạnh mà còn góp phần nâng cao sức khỏe tim mạch hiệu quả. Khi đạp xe, nhịp tim được tăng cường, giúp máu lưu thông tốt hơn, từ đó hỗ trợ tim hoạt động hiệu quả và giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
Bạn có thể lựa chọn đạp xe leo dốc, đạp xe lên đồi để phát huy tối đa các lợi ích của bộ môn này, giúp phát triển sức mạnh và sức bền tốt nhất cho cơ thể.
Các môn chơi bóng đồng đội
Những môn chơi bóng đồng đội như bóng đá, quần vợt hay bóng rổ đều có những ưu và nhược điểm riêng. Chúng thu hút người tham gia bởi tính giải trí cao và khả năng rèn luyện tim mạch hiệu quả.
Tuy nhiên, những môn thể thao này lại không có tác dụng gì cụ thể đến việc chạy bộ, thậm chí còn có thể gây trở ngại cho quá trình phục hồi và tăng nguy cơ chấn thương cho bạn. Với những lý do này, các môn chơi bóng đồng đội không được xem là hoạt động luyện tập chéo tuyệt vời.
Chơi golf
Chơi golf là một hoạt động giải trí thư giãn, mang lại nhiều lợi ích cho cả sức khỏe tinh thần và thể chất. Đặc biệt, chơi golf có khả năng thúc đẩy quá trình phục hồi sau khi chạy bộ nhờ vào việc kích thích hệ thần kinh đối giao cảm, giúp cơ thể chuyển sang trạng thái “nghỉ ngơi và phục hồi”.
Khi chơi gôn, bạn sẽ không bao giờ phải căng thẳng và việc đi bộ nhẹ nhàng còn mang lại một số lợi ích cho sức khỏe tim mạch.
Bơi lội
Là một hoạt động quen thuộc và phổ biến, bơi lội mang lại nhiều lợi ích cho người tập luyện thể thao, đặc biệt là những ai đang tập luyện chạy bộ. Bơi sau khi chạy bộ được xem như bài tập bổ trợ chéo hiệu quả, giúp bạn xây dựng sức mạnh và phát triển cơ bắp toàn thân vững chắc, đặc biệt là cơ bắp tay.
Đồng thời, bơi lội còn góp phần cải thiện đáng kể sức mạnh tim mạch, giúp bạn có nền tảng tốt để chinh phục những cung đường chạy bộ đầy thử thách.
Một số câu hỏi thường gặp
Ngoài câu hỏi cross training là gì thì vẫn còn một số thắc mắc liên quan đến hình thức tập luyện này như sau:
Nên tập cross training bao nhiêu ngày một tuần?
Tập luyện Cross Training đóng vai trò bổ trợ cho việc chạy bộ, giúp cải thiện sức khỏe, nâng cao hiệu quả tập luyện và phòng ngừa chấn thương. Tuy nhiên, nó không thể thay thế hoàn toàn cho các bài tập chạy bộ.
Và cũng không có một quy định cụ thể nào cho việc bạn nên thực hiện luyện tập chéo bao nhiêu ngày trong một tuần. Tần suất luyện tập hoàn toàn phụ thuộc vào kinh nghiệm, mục tiêu và giai đoạn tập luyện của từng người.
Nói chung, mỗi tuần có khoảng hai buổi tập sức mạnh kết hợp với một buổi tập luyện chéo khác như yoga hoặc bơi là một lựa chọn tốt mà bạn có thể cân nhắc.
Nếu bạn đang thực hiện một kế hoạch tập luyện với số kilomet chạy cao, bạn có thể điều chỉnh thành 1 hoặc 2 buổi tập luyện chéo mỗi tuần, giúp bạn duy trì sức khỏe và tránh chấn thương mà không bị ép quá sức.
Có thể chạy bộ và cross training trong cùng 1 ngày không?
Đối với những vận động viên chạy bộ chuyên nghiệp, họ thường kết hợp cả chạy bộ và tập luyện chéo trong cùng một ngày. Lý do là vì tập luyện chéo có thể giúp người chạy bộ phục hồi nhanh chóng sau các buổi chạy với cường độ cao hoặc chạy dài.
Trong trường hợp này, các bài luyện tập chéo đóng vai trò như liệu pháp phục hồi tích cực, giúp thúc đẩy lưu lượng máu, từ đó tăng tốc độ hồi phục cơ bắp giữa các lần chạy.
Hiệu quả tích cực của phương pháp này đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu, bao gồm:
- Tăng cường lưu thông máu đến các cơ bị tổn thương.
- Giảm sự tích tụ axit lactic trong cơ bắp.
- Loại bỏ chất thải trao đổi chất do hoạt động thể dục trong cơ bắp.
- Giảm đau và mệt mỏi trong cơ bắp.
Các hoạt động cross training được coi là hiệu quả nhất để thực hiện phục hồi tích cực, bao gồm đi bộ, đạp xe, bơi lội và sử dụng máy elliptical. Hơn nữa, bất kỳ hoạt động nào có cường độ thấp, đòi hỏi sự vận động của cơ thể đều có thể được coi là một bài tập phục hồi tích cực.
Kế hoạch cross training cho chạy bộ
Dưới đây là một số gợi ý để xây dựng kế hoạch Cross Training dành cho người mới bắt đầu chạy và người chạy bộ nâng cao mà bạn có thể tham khảo qua:
Thứ Hai | Thứ Ba | Thứ Tư | Thứ Năm | Thứ 6 | Thứ Bảy | Chủ Nhật | |
Người mới bắt đầu tập chạy | Thực hiện các bước chạy dễ dàng trong vòng 30 phút | Dành khoảng 45 đến 60 phút luyện tập chéo | Thực hiện chạy dễ dàng trong vòng 45 phút | Dành khoảng 45 phút đến 60 phút tập cross-training | Ngày để nghỉ ngơi | Thực hiện chạy dễ dàng trong vòng 45 – 60 phút | Có thể nghỉ ngơi hoặc luyện tập chéo nhẹ nhàng trong vòng 30 – 45 phút |
Vận động viên chuyên nghiệp | Thực hiện chạy dễ dàng với cự ly 13km | Buổi sáng, tập chạy theo kiểu Interval hoặc chạy theo kiểu tempo.
Vào buổi chiều hoặc tối, thực hiện tập cross training trong vòng 45 phút. |
Thực hiện chạy dài giữa tuần với cự ly 15 – 18km | Buổi sáng, chạy theo kiểu interval hoặc chạy trên đồi.
Vào buổi chiều hoặc tối, thực hiện luyện tập chéo trong vòng 45 phút. |
Thực hiện chạy dễ dàng với cự ly 7 – 10km hoặc có thể thay thế bằng luyện tập chéo nhẹ nhàng từ 30 45 phút | Thực hiện chạy dài với cự ly từ 20km trở lên | Cross-training nhẹ nhàng trong vòng 30 – 60 phút |
Gợi ý cách tập cross training
Mặc dù Cross Training mang lại nhiều lợi ích cho người luyện tập, tuy nhiên việc tập luyện không đúng cách có thể dẫn đến nguy cơ chấn thương. Vậy làm thế nào để áp dụng cross training một cách hiệu quả nhất? Hãy cùng Ocany điểm qua qua những cách áp dụng luyện tập chéo theo từng trường hợp cụ thể dưới đây nhé!
Khi bị chấn thương
Khi gặp chấn thương buộc phải tạm dừng chạy bộ, việc tập luyện chéo đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì thể lực và hạn chế ảnh hưởng đến quá trình hồi phục. Lúc này, bạn cần xây dựng một kế hoạch tập luyện bổ trợ khoa học giống như kế hoạch tập chạy khi sức khỏe lành lặn để đạt kết quả tốt nhất.
Để đạt được hiệu quả trong việc tập luyện này, hãy lên kế hoạch với:
- Một buổi tập kéo dài (thường vào cuối tuần để thay thế cho buổi chạy dài).
- Một buổi tập lặp ngắn với cường độ cao (để thay thế cho bài tập chạy biến tốc interval).
- Một buổi tập kéo dài hơn với mức độ nỗ lực vừa phải (dùng để thay thế cho bài tập chạy tempo).
- Các ngày còn lại, bạn có thể chọn các bài tập nhẹ nhàng tương tự như chạy phục hồi.
Hơn nữa, thời gian và cường độ tập luyện trong các buổi tập bổ trợ, bạn nên cố gắng mô phỏng càng gần giống với thời gian và mức độ nỗ lực khi bạn chạy bộ càng tốt.
Khi không bị chấn thương
Dĩ nhiên, bạn không nên thay thế các bài tập tốc độ như chạy tăng tốc hoặc chạy tempo bằng các bài luyện tập chéo khi cơ thể bạn đang khỏe mạnh, không gặp bất kỳ chấn thương nào.
Lúc này, bạn chỉ có thể thêm các bài tập luyện chéo như một hình thức phục hồi trong cùng ngày tập tốc độ. Ví dụ, sau buổi tập tốc độ vào buổi sáng, bạn có thể bổ sung thêm 30-60 phút đạp xe hoặc bơi ở mức độ nhẹ nhàng vào buổi chiều.
Một cách khác để thêm cross training vào chương trình tập luyện là thực hiện bài tập luyện chéo vào ngày bạn chạy phục hồi. Ví dụ, sau buổi chạy phục hồi vào buổi sáng, bạn có thể bổ sung thêm 30-60 phút đạp xe hoặc bơi.
Tốc độ không phải là yếu tố quan trọng duy nhất trong môn chạy bộ, người chạy cũng cần quan tâm đến nền tảng thể lực của mình. Bên cạnh việc luyện tập chạy bộ ngoài trời, bạn chỉ cần thêm 15 phút luyện tập luyện chéo mỗi ngày là có thể nâng cao sức bền và kiểm soát nhịp tim một cách hiệu quả hơn.
KẾT
Với những thông tin mà Ocany vừa chia sẻ trên, tin chắc rằng bạn đã biết được khái niệm cross training là gì cũng như cách luyện tập cross-training hiệu quả như thế nào rồi đúng không nào. Tập luyện chéo được xem là một hình thức vận động bổ trợ, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả luyện tập và sức khỏe của vận động viên. Chính vì thế, đừng bỏ qua bài tập hữu ích này nhé!
Xem thêm:
- Plyometrics là gì? Hướng dẫn 11 bài tập Plyometrics hiệu quả
- Cơ Core là gì? Hướng dẫn cách tăng cường cơ cốt lõi tại nhà
- Cơ PSOAS là gì? Cách tập luyện & phục hồi của các runners
Tôi là Mạnh Di, một cựu sinh viên của Đại học Sư phạm Thể dục Thể thao TP.HCM. Tôi đã dành nhiều năm để tập luyện và hoạt động trong lĩnh vực Gym và Fitness. Hiện tại, với vai trò là một Personal Trainer, tôi không chỉ huấn luyện cá nhân mà còn chia sẽ kiến thức về lĩnh vực này cho cộng đồng rộng lớn. Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm của mình, tôi có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn về Gym, Fitness và phong cách sống lành mạnh.